Cmentarz na Monte Cassino – historia
Przede wszystkim warto znać odpowiedź na pytanie, czym jest cmentarz na Monte Cassino i czemu jest aż tak ważnym zabytkiem i miejscem historycznym. Jego rozpoznawalność bierze się z faktu, że jest to polski cmentarz wojenny żołnierzy polskich, którzy zginęli w trakcie bitwy o Monte Cassino. Miała ona miejsce w trakcie II wojny światowej, od stycznia do maja 1944 roku. Przez historyków jest ona uznawana za jedną z najkrwawszych bitew w trakcie tego konfliktu zbrojnego. Wojska aliantów szturmowały wówczas wzgórze i klasztor na Monte Cassino, by odbić je z rąk niemieckich żołnierzy. Bitwa ta uznawana jest uznawana za jedną z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych dla Polaków walk. Stąd też bierze się doskonała rozpoznawalność tego polskiego cmentarza wojennego. Położony jest on w pobliżu miasta Cassino i w okolicach klasztoru, który został zbombardowany w trakcie walk o wzgórze. Generał Władysław Anders podjął decyzję o powstaniu cmentarza na Monte Cassino 18 maja 1944 roku, jeszcze w trakcie toczących się walk. Sam generał Anders został na nim potem pochowany w 1970 roku, jego druga żona zaś spoczywa tam od roku 2011. Generał sam prosił o pochowanie go właśnie w tym miejscu i obecnie jego grób to centralny punkt obiektu. Oddanie samego cmentarza do użytku nastąpiło natomiast dopiero w następnym roku po podjęciu decyzji o jego powstaniu, bo 1 września 1945 roku, już po zakończeniu wojny. Na polskim cmentarzu wojennym na Monte Cassino zostali pochowani żołnierze Drugiego Korpusu, którzy polegli w trakcie prób wyrwania wzgórza z rąk niemieckich oddziałów. Spoczywa tam ponad tysiąc polskich żołnierzy, natomiast ponad trzy tysiące osób odniosło rany w trakcie tego ataku. Byli to żołnierze właśnie pod dowództwem generała Andersa, który wcześniej wyprowadził ich z terenów sowieckich i poprowadził do Włoch przez Bliski Wschód. Projekt cmentarza wykonało dwóch architektów – Wacław Hryniewicz i Jerzy Skolimowski, nadzór nad pracami powierzono natomiast inżynierowi Tadeuszowi Muszyńskiemu. Aktualnie polski cmentarz wojenny na Monte Cassino znajduje się pod opieką Rady Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa, która zajmuje się pracami konserwacyjnymi i remontowymi na terenie zabytku. Na posadzce cmentarza na Monte Cassino przeczytać można słowa: „Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie” oraz: “Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce”.
Sam klasztor, przy którym położony jest polski cmentarz wojenny na Monte Cassino, ma znacznie dłuższą historię. Między innymi są tam złożone ciała rodzeństwa – świętych Benedykta i Scholastyki, a sam obiekt to jedno z najważniejszych opactw benedyktyńskich w kraju. Zanim na stałe wpisał się w ludzką pamięć jako miejsce pochówku polskich żołnierzy poległych w bitwie II wojny światowej, pełnił wiele innych funkcji. Wcześniej znajdowało się tu antyczne miejsce kultu, według podania zaadaptowane na chrześcijański klasztor właśnie przez świętego Benedykta. Papież Aleksander II konsekrował ten obiekt w roku 1071, a w 1321 roku inny papież – Jan XXII – podniósł go do rangi katedry. Klasztor przetrwał wiele burzliwych wydarzeń – w 1349 roku nawiedziło go trzęsienie ziemi, w roku 1799 wzgórze zdobyły wojska Napoleona, natomiast od 1866 roku klasztor stał się pomnikiem narodowym. Po II wojnie światowej klasztor wymagał odbudowania, czym zajął się włoski rząd, natomiast w 1964 roku rekonsekrował go papież Paweł VI.
Zwiedzanie cmentarza Monte Cassino
Na zwiedzanie cmentarza wybrać się można w trakcie pobytu w okolicach Rzymu. Przy okazji odkrywania miasta i Watykanu swobodnie da się przeznaczyć jeden dzień na wycieczkę do znanego klasztoru. Dojechać tam można samochodem lub pociągiem, który kursuje między tymi miastami. Punktem startowym wycieczki może być także Neapol. Klasztor i cmentarz leżą bowiem w strategicznym miejscu, na drodze między Rzymem a Neapolem. Najpierw trzeba dojechać do małego miasteczka Cassino, położonego pod wzgórzem. Natomiast już z samego miasteczka do cmentarza kursują autobusy miejskie, bezpiecznie zawożąc odwiedzających po ostrych zakrętach prowadzącej tam drogi.
Wejście na sam cmentarz jest darmowe, ale trzeba się liczyć z opłatą za pobliski parking samochodowy. Często pojawiają się tam także liczne wycieczki autokarowe – wizyta na Monte Cassino to popularny punkt w tego typu programach organizowanych przez biura turystyczne. Co roku miejsce pamięci odwiedza też wiele pielgrzymek – o ich obecności świadczą liczne znicze i kwiaty. Aktualnie cmentarz jest otwarty codziennie od rana, od godziny 9:00 do 12:30 oraz później od 14:00 do godziny 19:00 wieczorem. Co roku, 18 maja, można tu trafić na uroczystości upamiętniające zwycięstwo polskich żołnierzy. Polski cmentarz wojenny na Monte Cassino odwiedzają też rodziny osób, które zostały tu pochowane. Listę nazwisk dostępna jest w okolicy cmentarza. Przy wejściu na cmentarz znajdują się dwie duże rzeźby orłów.
Aktualnie przy cmentarzu i klasztorze na Monte Cassino działa nowoczesne muzeum tego obiektu. Powstało ono z inicjatywy nieżyjącego już Mieczysława Rasieja, prezesa Związku Polaków we Włoszech. Miało to miejsce w roku 2007. Muzeum pozwala na zapoznanie się z historią tego miejsca i wyjaśnia, dlaczego jest ono tak ważne dla Polaków. Ekspozycja przedstawia pełną historię polskich żołnierzy, którzy dotarli na Monte Cassino – od ich pobytu na Syberii, poprzez przejście na Bliski Wschód, walki we Włoszech, aż do uchodźstwa w powojennych latach. Dodatkowo w muzeum można obejrzeć liczne materiały związane z walkami o wzgórze, między innymi nagranie z bombardowania klasztoru. Sam projekt budynku jest przesiąknięty aurą historii – jego jest architekt Pietro Rogacień, syn żołnierza Drugiego Korpusu, który uczestniczył w walkach o wzgórze, a także budowniczego cmentarza na Monte Cassino. Całość zbudowana została z lokalnego kamienia, dzięki czemu budynek muzeum harmonizuje się ze swoim otoczeniem i wyglądem cmentarza.
Cmentarz wojenny na Monte Cassino jest więc wyjątkowym zabytkiem, zwłaszcza dla polskich turystów, którzy interesują się historią lub są silnie związani ze swoim krajem. To miejsce spoczynku ponad tysiąca polskich żołnierzy, którzy polegli pod dowództwem generała Władysława Andersa w wyjątkowo krwawych walkach, gdy przez kilka miesięcy próbowali wyrwać wzgórze i klasztor z rąk wojsk niemieckich. Jest to też wyjątkowe miejsce pamięci, co roku odwiedzane licznie przez pielgrzymów, którzy pragną tu złożyć hołd zmarłym. Cmentarz na Monte Cassino to także niezwykle interesujące miejsce dla wszystkich, którzy interesują się historią wojskowości lub pragną zwiedzić zabytkowy klasztor, który był świadkiem wielu niezwykłych wydarzeń historycznych. Przy okazji odwiedzin na cmentarzu warto także zwiedzić muzeum, które przybliża historię tych krwawych walk, które miały miejsce w 1944 roku. Warto też pamiętać o tej części historii wzgórza, która nie jest związana bezpośrednio z II wojną światową i bitwą o Monte Cassino. Zagłębiając się w historię samego klasztoru, można dowiedzieć się wiele o historii regionu i Europy oraz o początkach zakonu benedyktynów. Jest to zdecydowanie miejsce warte uwzględnienia w planach podczas wizyty we Włoszech.