Zamek krzyżacki w Malborku

Dziedzictwo kulturowe każdego kraju zgromadzone na jego terenie, świadczy o poważnym podejściu do reliktów przeszłości, zachowanych w formie zabytków, dzieł sztuki czy przekazów ustnych.

Ochrona zasobów dziedzictwa obowiązuje każdego obywatela.

Teren Polski jest bardzo zasobny w różnego rodzaju zabytki, będące częścią dziedzictwa kulturowego materialnego, jak i niematerialnego. Do części materialnej z pewnością można zaliczyć zamek krzyżacki o charakterze rezydencyjno-obronnym w Malborku, zbudowany przez zakon krzyżacki. Ta imponująca budowla, składająca się z zespołu kilku budynków, w XX wieku została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO oraz trafiła do rejestru zabytków. W 1994 roku zamek w Malborku został uznany za pomnik historii.

Początki budowy zamku w Malborku

Historia zamku w Malborku sięga XIII wieku, kiedy to zakon krzyżacki postanowił wybudować siedzibę dla komtura i jego rycerzy. W latach późniejszych lokatorami zamku byli: wielcy mistrzowie zakonu, władze Prus Zakonnych, a także rezydowali tu królowie polscy.
Budowa zamku rozpoczęła się około 1280 roku, gdy został przygotowany teren pod fundamenty – wycięto znaczne połacie lasu i zgromadzono budulec w postaci cegieł, drewna i kamieni. Na przestrzeni dwudziestu lat powstał mur otaczający teren, skrzydło północne z kaplicą, kapitularzem i dormitorium oraz część skrzydła zachodniego, które zawierało komnatę komtura i refektarz. Południową i wschodnią część zespołu budowli stanowiła zabudowa drewniana, w której mieściły się magazyny, stajnie i warsztaty.

Po ukończeniu tego etapu zaczęło powstawać przedzamcze, nazywane obecnie Zamkiem Średnim, a następnie zbudowano wieżę obronną, wysuniętą na południowy zachód, poza obszar bryły zamku. Wieża, połączona z zamkiem miała spełniać funkcję ostatecznego punktu obronnego oraz wieży sanitarnej. Z tego punktu był znakomity widok na powstające ówcześnie miasto Malbork.
Do końca XIII wieku zbudowano drugą wieżę obronną, która jednak po rozbudowie zamku straciła swoją rolę, gdyż całość kompleksu zamkowego ogrodzono murem i fosą.

Zamek krzyżacki Malbork

Po skończeniu najważniejszych prac, władze zakonu podjęły decyzję o przeniesieniu siedziby mistrza zakonu do Malborka, który jednocześnie stał się stolicą tworzącego się Państwa Zakonnego. Ze względu na liczny orszak braci zakonnych, przybyłych wraz z wielkim mistrzem zdecydowano o rozbudowie zamku. Dokonano też powiększenia kościoła zamkowego pw. Najświętszej Marii Panny oraz zbudowano kaplicę św. Anny, w której postanowiono grzebać zmarłych wielkich mistrzów zakonu.
Obiektem, podkreślającym sakralny charakter budowli była ośmio metrowa figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, która przetrwała aż do 1945 roku, kiedy to wraz z częścią kościoła została zniszczona w wyniku działań wojennych.
Innym zabytkiem wzniesionym w okresie rozbudowy zamku jest Złota Brama umieszczona w kaplicy zamkowej.

W następnych latach rozbudowa zamku nadal trwała i w 1333 roku zbudowano nową rezydencję dla wielkich mistrzów. Znajdowały się tu pomieszczenia reprezentacyjne, usytuowane na pierwszym piętrze od strony dziedzińca, natomiast od strony rzeki Nogat część budowli została uformowana w kształt wieży obronnej.
Taki stan rzeczy trwał aż do początków wieku XV, gdy w 1410 roku zamek został otoczony wojskami polsko-litewskimi pod wodzą króla Władysława Jagiełły.

Król — według kronik — miał zamiar zburzyć zamek, a przynajmniej bardzo go uszkodzić, jednak pocisk o wadze 80 kilogramów wystrzelony z armaty, minął główny filar podtrzymujący konstrukcję o kilka centymetrów. Fragment tej kuli do dzisiaj tkwi w murach, nad kominkiem w refektarzu letnim. Po nieudanym zamachu wojska wycofały się, a zamek ponownie zaopatrzono w kilka dodatkowych budowli.

W 1454 roku wybuchła wojna trzynastoletnia, która przyczyniła się do zdobycia zamku przez wojska polskie i od tej pory, budowla stała się rezydencją polskich monarchów. Kolejny polski król Zygmunt August utworzył tu Komisję Morską, która zarządzała flotą wojenną. Mieszkańcem Malborku był również Stefan Batory, który utworzył tu swoją siedzibę w czasie wojny z Gdańskiem. Niestety, w 1626 roku zamek zdobyli Szwedzi, co sprawiło, że został on poważnie zniszczony. Pomimo że budowla wróciła w polskie ręce, to jednak nie zdecydowano się go rozbudowywać ze względu na rozpoczynającą się właśnie wojnę ze Szwedami.

Odbudowa zamku w Malborku

Renowacja zamku nastąpiła dopiero w wieku XIX, lecz obiekt ponownie został zniszczony w czasie II wojny światowej. Po wojnie planowano nawet jego rozbiórkę, gdyż jak wyliczyli to architekci – z cegieł zamku w Malborku mogłoby powstać małe miasteczko, lecz szybko zarzucono ten nietrafiony projekt, i postanowiono przywrócić budowli dawną świetność. Naprawiono wszystkie ubytki w murach, odbudowano rzeźby – w tym figurę Najświętszej Marii Panny, którą pokryto kolorową mozaiką, sale wypełniono eksponatami i utworzono w nich muzeum. Dla publiczności udostępniono wielką ilość pomieszczeń, między innymi: Zamek Wysoki, w którym mieszczą się kuchnia konwentu, kapitularz, refektarz konwentu, Izba Konwentu; Zamek Średni z piwnicami, kuchnią i Wielkim Refektarzem, Pałac Wielkich Mistrzów, mieszczący letni refektarz i niską sień.

Zamek w Malborku – Zwiedzanie

Oprócz tych pomieszczeń można zwiedzić także sypialnie, pomieszczenia gospodarcze oraz korytarze, a także wystawy tematyczne. Spośród imponujących kolekcji można zobaczyć zbiory bursztynu, ceramiki, mebli, tkanin, witraży, rycin i wielu innych.
Na zwiedzanie zamku w Malborku trzeba przeznaczyć kilka wolnych godzin – zamek jest ogromny, a na swoim terenie posiada wiele ciekawych miejsc do zobaczenia. Można również podziwiać widok na kompleks zamkowy z wieży widokowej, usytuowanej na tym terenie.

Wszystkie zdjęcia pochodzą z: wikimedia.org